Béo phì là một trong những vấn đề sức khỏe đang gia tăng nhanh chóng tại Việt Nam cũng như trên toàn thế giới. Không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình, béo phì còn làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh lý nguy hiểm như tiểu đường, tim mạch, thoái hóa khớp… Chính vì vậy, giảm cân cho người béo phì không chỉ nhằm mục đích thẩm mỹ mà còn là giải pháp bảo vệ sức khỏe toàn diện. Bài viết này Drdinhyduoc chia sẻ cách béo phì giảm cân hiệu quả.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), béo phì được đánh giá chủ yếu dựa vào chỉ số khối cơ thể (BMI – Body Mass Index). +Công thức tính BMI như sau:
BMI = Cân nặng (kg)/ Chiều cao²(m²)
BMI từ 18,5 – 22,9: cân nặng bình thường (theo chuẩn châu Á).
BMI ≥ 23: bắt đầu được xem là thừa cân.
BMI ≥ 25: béo phì độ I.
BMI ≥ 30: béo phì độ II hoặc cao hơn.
Ở Việt Nam và các nước châu Á, ngưỡng BMI thường được điều chỉnh thấp hơn so với chuẩn phương Tây, vì nguy cơ bệnh tật do béo phì xuất hiện sớm hơn.
Hiện nay, béo phì không còn là vấn đề riêng lẻ mà đã trở thành một dịch bệnh toàn cầu. Theo WHO, số người béo phì trên thế giới đã tăng gấp ba lần trong 50 năm qua. Tại Việt Nam, tỷ lệ béo phì cũng đang gia tăng nhanh, đặc biệt ở trẻ em và người trẻ tuổi, do thói quen ăn uống nhiều năng lượng và ít vận động.
2. Nguyên nhân gây béo phì
Béo phì thường không xuất phát từ một yếu tố đơn lẻ mà là kết quả tổng hợp của nhiều nguyên nhân.
Chế độ dinh dưỡng mất cân đối: Ăn quá nhiều thực phẩm giàu năng lượng nhưng nghèo dinh dưỡng (đồ chiên rán, thức ăn nhanh, bánh ngọt, nước ngọt có ga), lạm dụng tinh bột tinh chế như cơm trắng, bún, mì khiến cơ thể hấp thu đường nhanh, dễ tích mỡ. Thói quen ăn vặt, ăn khuya càng làm năng lượng dư thừa khó tiêu hao.
Lối sống ít vận động: Nhiều người làm việc văn phòng, ngồi lâu trước máy tính, ít tập luyện hoặc di chuyển chủ yếu bằng xe máy, ô tô. Khi lượng calo nạp vào nhiều hơn tiêu hao, mỡ sẽ tích tụ dần theo thời gian.
Yếu tố di truyền và hormone: Người có tiền sử gia đình béo phì thường có nguy cơ cao hơn. Một số rối loạn nội tiết (suy giáp, hội chứng Cushing, rối loạn leptin…) làm chậm quá trình chuyển hóa. Phụ nữ sau sinh hoặc giai đoạn mãn kinh cũng dễ tăng cân do thay đổi hormone.
Tâm lý và thói quen sinh hoạt: Căng thẳng, stress kéo dài khiến cơ thể tăng tiết cortisol – hormone kích thích thèm ăn và tích trữ mỡ bụng. Ngủ ít hơn 6 giờ mỗi ngày làm rối loạn hormone ghrelin và leptin, gây đói nhiều hơn. Ngoài ra, nhiều người có xu hướng ăn uống để giải tỏa cảm xúc, dẫn đến nạp nhiều năng lượng hơn nhu cầu thực tế.
Béo phì không chỉ ảnh hưởng đến vóc dáng, sự tự tin trong giao tiếp mà còn là nguyên nhân gốc rễ của nhiều bệnh lý mạn tính nguy hiểm. Nếu không được kiểm soát, tình trạng này có thể rút ngắn tuổi thọ và làm suy giảm nghiêm trọng chất lượng cuộc sống.
Bệnh tim mạch và huyết áp:
Người béo phì có nguy cơ cao mắc tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, thiếu máu cơ tim và đột quỵ. Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc mỡ máu tăng cao (cholesterol xấu, triglyceride), gây tổn thương thành mạch và hình thành mảng xơ vữa. Về lâu dài, đây là yếu tố dẫn đến suy tim hoặc các biến cố tim mạch nguy hiểm.
Tiểu đường type 2:
Đặc biệt, béo phì vùng bụng là yếu tố chính gây kháng insulin, khiến cơ thể khó kiểm soát đường huyết. Người béo phì có khả năng mắc tiểu đường type 2 cao gấp 3–5 lần so với người có cân nặng bình thường. Khi bệnh tiến triển, nguy cơ biến chứng ở mắt, thận, thần kinh và mạch máu tăng lên đáng kể.
Thoái hóa khớp và rối loạn cơ xương khớp:
Trọng lượng dư thừa gây áp lực trực tiếp lên khớp gối, khớp háng và cột sống thắt lưng. Chỉ 1 kg cân nặng tăng thêm có thể tạo ra 3–4 kg lực ép lên khớp gối khi đi lại. Điều này khiến người béo phì dễ bị thoái hóa khớp sớm, đau nhức mạn tính và hạn chế vận động, làm giảm đáng kể chất lượng sống.
Gan nhiễm mỡ và hội chứng chuyển hóa:
Béo phì thường đi kèm với gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD), có nguy cơ tiến triển thành viêm gan, xơ gan. Ngoài ra, hội chứng chuyển hóa (tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, tiểu đường) thường xuất hiện song song, làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và suy gan.
Nguy cơ ung thư:
Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng béo phì có liên quan đến sự xuất hiện của một số loại ung thư như:
Ở nữ: ung thư vú, ung thư nội mạc tử cung.
Ở nam: ung thư tuyến tiền liệt.
Ngoài ra còn có ung thư đại trực tràng, thực quản. Cơ chế được cho là do tình trạng viêm mạn tính, rối loạn hormone và sự thay đổi môi trường nội bào ở người béo phì.
Rối loạn hô hấp và giấc ngủ:
Mỡ thừa vùng cổ và ngực có thể chèn ép đường thở, gây ngưng thở khi ngủ (OSA). Người bệnh thường ngáy to, thiếu oxy máu, mệt mỏi vào ban ngày. Về lâu dài, tình trạng này làm tăng gánh nặng cho tim mạch và não bộ.
Ảnh hưởng tâm lý và chất lượng cuộc sống:
Ngoại hình quá khổ khiến nhiều người tự ti, mặc cảm, dễ rơi vào stress hoặc trầm cảm. Họ cũng thường gặp khó khăn trong công việc, giao tiếp xã hội và sinh hoạt hằng ngày. Đây là một vòng xoắn bệnh lý: căng thẳng → ăn uống mất kiểm soát → tăng cân → stress nặng hơn.
4. Cách béo phì giảm cân hiệu quả
Giảm cân đối với người béo phì không chỉ đơn giản là ăn ít đi hoặc tập nhiều hơn, mà cần một chiến lược tổng thể kết hợp giữa dinh dưỡng, vận động, thay đổi lối sống và can thiệp y khoa khi cần thiết. Mỗi phương pháp đều có vai trò riêng, bổ sung cho nhau để mang lại hiệu quả bền vững.
4.1. Điều chỉnh chế độ ăn uống
Dinh dưỡng chiếm đến 60–70% hiệu quả giảm cân. Việc điều chỉnh chế độ ăn cần dựa trên nguyên tắc giảm năng lượng nạp vào nhưng vẫn đảm bảo đủ dưỡng chất cho cơ thể.
Cắt giảm tinh bột tinh chế và đường đơn: cơm trắng, bún, mì, bánh kẹo, nước ngọt có ga, trà sữa. Những thực phẩm này làm đường huyết tăng nhanh, dễ tích mỡ nội tạng.
Bổ sung chất đạm nạc: thịt gà bỏ da, cá, hải sản, trứng, đậu phụ. Đạm giúp duy trì khối cơ, tăng cảm giác no, hỗ trợ quá trình chuyển hóa.
Ăn nhiều rau xanh và chất xơ: rau lá xanh, củ quả ít ngọt, các loại hạt nguyên vỏ. Chất xơ giúp làm chậm hấp thu đường, tốt cho tiêu hóa và kiểm soát cơn đói.
Chọn chất béo tốt: dầu olive, dầu cá, hạt óc chó, hạt lanh. Những chất béo không bão hòa có lợi cho tim mạch và giảm viêm.
Chia nhỏ bữa ăn trong ngày: ăn 4–5 bữa nhỏ thay vì 2–3 bữa lớn giúp hạn chế tích trữ mỡ.
Hoạt động thể chất không chỉ giúp tiêu hao calo mà còn cải thiện hệ tim mạch, tăng sức bền và hỗ trợ tinh thần thoải mái hơn.
Bài tập cardio (aerobic, chạy bộ, đạp xe, bơi lội): giúp đốt mỡ hiệu quả, cải thiện nhịp tim và huyết áp.
Tập kháng lực (gym, tạ, dây đàn hồi, bodyweight): xây dựng khối cơ. Cơ bắp càng nhiều thì cơ thể càng đốt nhiều calo ngay cả khi nghỉ ngơi.
Các hoạt động nhẹ nhàng: đi bộ sau bữa ăn, leo cầu thang thay vì đi thang máy, làm việc nhà – tất cả đều góp phần tăng chi tiêu năng lượng.
Lịch tập khuyến nghị: ít nhất 150 phút vận động mức trung bình hoặc 75 phút vận động mạnh mỗi tuần, kết hợp cả cardio và kháng lực.
Với người béo phì nặng, nên bắt đầu từ các bài tập ít tác động lên khớp gối (bơi lội, đạp xe tĩnh, đi bộ nhẹ) để tránh chấn thương.
4.3. Thay đổi lối sống
Thói quen hằng ngày ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình tích mỡ hay tiêu mỡ. Vì vậy, muốn giảm cân hiệu quả cần điều chỉnh cả lối sống:
Ngủ đủ giấc: từ 7–8 giờ/ngày. Thiếu ngủ làm tăng hormone ghrelin (kích thích đói) và giảm leptin (kiểm soát no), khiến bạn thèm ăn nhiều hơn.
Quản lý stress: căng thẳng kéo dài làm tăng cortisol, dẫn đến tích mỡ bụng. Các hoạt động như yoga, thiền, hít thở sâu giúp giảm stress hiệu quả.
Tránh ăn khuya: ban đêm cơ thể ít hoạt động, năng lượng dư thừa dễ tích thành mỡ.
Kiểm soát khẩu phần ăn: sử dụng chén nhỏ, ăn chậm, nhai kỹ, không vừa ăn vừa xem TV để tránh ăn quá mức.
Hạn chế rượu bia và thuốc lá: đây là yếu tố làm chậm chuyển hóa và ảnh hưởng xấu đến gan, tim mạch.
4.4. Hỗ trợ y tế
Trong một số trường hợp béo phì nặng hoặc có bệnh lý kèm theo, cần đến sự hỗ trợ y khoa để giảm cân an toàn:
Thuốc giảm cân: chỉ dùng khi có chỉ định của bác sĩ, giúp giảm hấp thu chất béo hoặc kiểm soát cảm giác thèm ăn.
Can thiệp ngoại khoa: phẫu thuật thu nhỏ dạ dày, cắt bỏ một phần dạ dày hoặc nối tắt dạ dày, áp dụng cho trường hợp béo phì độ III có nguy cơ biến chứng cao.
Hút mỡ, tạo hình thẩm mỹ: loại bỏ mỡ cục bộ nhanh chóng. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp thẩm mỹ, không điều trị tận gốc béo phì. Sau hút mỡ, nếu không thay đổi chế độ sinh hoạt thì mỡ vẫn có thể quay trở lại.
5. Hút mỡ – Giải pháp hỗ trợ giảm cân cho người béo phì
Thẩm Mỹ Giảm Béo Toàn Thân Và Những Điều Cần Biết
Khi chế độ ăn kiêng và tập luyện không mang lại kết quả như mong muốn, nhiều người béo phì lựa chọn hút mỡ (liposuction) để nhanh chóng lấy lại vóc dáng. Tuy nhiên, cần hiểu rõ rằng hút mỡ chỉ là thủ thuật thẩm mỹ, không phải phương pháp điều trị béo phì toàn thân.
Hút mỡ được thực hiện bằng cách sử dụng ống hút chuyên dụng kết hợp máy hút chân không để loại bỏ mỡ thừa dưới da, thường áp dụng cho các vùng dễ tích mỡ như bụng, eo, đùi, cánh tay, lưng hoặc nọng cằm.
Ưu điểm: Kết quả rõ rệt chỉ sau một lần, giúp cơ thể thon gọn, cân đối và tạo đường cong tự nhiên. Nếu duy trì chế độ ăn uống, tập luyện hợp lý, hiệu quả có thể kéo dài lâu dài.
Hạn chế và nguy cơ: Hút mỡ chỉ xử lý mỡ cục bộ, không thay thế được giảm cân toàn diện. Người béo phì nặng cần áp dụng biện pháp y khoa trước. Ngoài ra, nếu thực hiện tại cơ sở kém chất lượng, có thể gặp biến chứng như nhiễm trùng, tụ dịch, da lồi lõm.
Thích hợp hút mỡ khi:
Có mỡ thừa cục bộ, đã thử nhiều cách giảm cân nhưng không hiệu quả.
Sức khỏe ổn định, không mắc bệnh tim mạch nặng hay tiểu đường mất kiểm soát.
Béo phì độ I–II kèm mỡ bụng lớn, cần giảm áp lực lên khớp và cải thiện khả năng vận động.
6. So sánh: Hút mỡ và Giảm cân bằng ăn kiêng – tập luyện
Tiêu chí
Hút mỡ
Ăn kiêng & tập luyện
Mục đích
Loại bỏ mỡ thừa cục bộ
Giảm cân toàn thân, cải thiện sức khỏe
Thời gian hiệu quả
Nhanh chóng, ngay sau 1 lần
Từ từ, cần 3–6 tháng hoặc lâu hơn
Tác động
Thẩm mỹ, định hình vóc dáng
Giảm mỡ nội tạng, giảm nguy cơ bệnh lý
Rủi ro
Có nguy cơ biến chứng
Ít rủi ro, an toàn nếu kiên trì
Kết quả lâu dài
Cần duy trì lối sống lành mạnh để tránh tái mỡ
Bền vững nếu kiên trì thói quen tốt
Hút mỡ có thể coi là giải pháp bổ trợ trong hành trình giảm cân, giúp loại bỏ nhanh vùng mỡ thừa cứng đầu. Tuy nhiên, để điều trị béo phì hiệu quả và bền vững, người bệnh vẫn cần xây dựng chế độ ăn uống khoa học, luyện tập thường xuyên và thay đổi lối sống. Hút mỡ chỉ phát huy tối đa tác dụng khi kết hợp với các biện pháp giảm cân lành mạnh.
